जपानी (日本語) शिकताना - 1

खूप दिवसांपासून, खरं तर खूप वर्षांपासून एखादी परदेशी भाषा शिकायचा विचार करत होते. पण काही न काही कारणानं ते टळतच गेलं. शेवटी मागच्या जून - जुलैत सगळ्या गोष्टी जुळून आल्या आणि ऑगस्ट मध्ये अस्मादिकांचं जपानी प्रशिक्षण सुरु झालं. जपानी, चीनी भाषा म्हटलं की पहिली आठवते ती किचकट चित्रलिपी. त्यामुळेच बहुदा मी कुठलीही युरोपीय भाषा न निवडता जपानी निवडली. शिवाय शिस्तप्रिय आणि कमी साधनसंपत्तीच्या जोरावरही समृद्ध, प्रगत बनलेल्या, अणुबॉम्बमुळे बेचिराख होऊनही फिनिक्सप्रमाणे उड्डाण करणाऱ्या जपान बद्दल इतर देशांपेक्षा जरा जास्तच आपुलकी होती ती वेगळीच.

“はじめまして(हाजीमेमाश्ते)” असं म्हणून एकमेकांशी ओळख झाली आणि मग सारे वर्गमित्र हे ~さん(सान) बनले. प्रत्येकाच्या नावानंतर सान लावूनच हाक मारायची जपानी नम्रता अंगी बाणवायचा प्रयत्न सुरु झाला. स्वाती 先生 (सेन्सेई - teacher) आणि हर्षदा 先生 च्या मदतीनं, आम्ही जपानीच्या बालवाडीत प्रवेश केला. जपानला जपानीत “ 日本 (निहोन किंवा निप्पोन)” म्हणतात हे ऐकून "इंडिया - भारत"ची आठवण झाली आणि एक समान धागा मिळाला. जपानी राष्ट्रध्वजाचं वर्णन आणि इतर तांत्रिक माहिती घेऊन आमचा वर्ग सुरु झाला.

सुरुवातीला फक्त मौखिक असणाऱ्या या भाषेत आता ३ लिपी आहेत – हिरागाना, काताकाना आणि कांजी . हिरागाना आणि काताकाना या प्रत्येकी ४६ अक्षरांच्या वर्णमाला आणि कांजी ही पारंपारिक चीन कडून आयात केलेली चित्रलिपी. कांजींची संख्या तर हजारोत. त्यामुळे यंदा आपल्याला हिरागाना, काताकाना आणि १५० कांजी शिकायच्या आहेत हे ऐकून धडकीच भरली. चौकोनात प्रमाणबद्धपणे आणि ठराविक दिशेने आणि क्रमाने रेषा काढून वहीत उमटणारी अक्षरं मनाला आनंद द्यायची. पण हीच अक्षरं त्याच्या रेषाक्रमासह (stroke order) लक्षात ठेवणं अवघड जाई. शिवाय, अक्षरांचे उच्चार आठवणं म्हणजे अजूनच तारांबळ. हिरागानातला “से” थोडा थोडा देवनागरीतल्या “ए” सारखा दिसतो. मग इतक्या वर्षांपासूनच्या “ए ” ला क्षणभरापुरतं विसरून “से” म्हणणं, फारच अवघड होतं. मग थोड्या दिवसात आलं ते 日本語初歩 (निहोन्गो शोहो) नावाचं पाठ्यपुस्तक. त्यामुळे लेखन, वाचन आणि संभाषण अशा तीन पातळ्यांवर भाषा विकासाचे आमचे प्रयत्न सुरु झाले. शुभ प्रभात, शुभ रजनी या नेहमीच्या शुभेच्छांसोबतच घरातून बाहेर पडणं, परत येणं, जेवण सुरु करणं, संपवणं, दुकानात येणं इत्यादी अनेक गोष्टींसाठीचे नवनवे शुभेच्छासंदेश आमच्या शब्दकोशात भर टाकत होते. मराठी - हिंदी - इंग्लिश पेक्षा जाणवलेलं प्रमुख वेगळेपण म्हणजे अनेकवचनांचा अभाव. एक झाड पण की आणि अनेक झाडे पण कीच. इथंही इतक्या वर्षांपासून डोक्यात घट्ट बसलेल्या की म्हणजे किल्ली या समीकरणाला छेद द्यावा लागत होता. पण वचन एकच असलं तरी अनेक वस्तू झाल्या की मोजाव्या लागणारच. आजवर या चराचर सृष्टीतील यावज्जीव सजीव - निर्जीवांना मोजण्यासाठी १, २, ... या एकाच अंक - तागडीत तोलायची सवय होती. पण जपानीत तर माणूस, प्राणी, पक्षी, लांब वस्तू, इमारती, यंत्रे, सपाट वस्तू अशा अनेक तऱ्हेच्या वर्गवारींसाठी स्वतंत्र मोजणी तक्ते. ते सारे लक्षात ठेवून सुयोग्य जागी वापरताना नाकी नऊ येत. मग आले विशेषण – क्रियापदांचे प्रत्येकी २ आणि ३ प्रकार. पुढे पुढे जशी मोठी वाक्यं आली तशी भारतीय भाषा आणि जपानीतली समानता दिसायला लागली. त्यामुळेच, जपानी वाक्यं इंग्लिश पेक्षा मराठी -हिंदीत अनुवादित करणं सोपं जात असे. शिवाय, करून ठेव, बघून घे, करून बघ अशी दुहेरी क्रियापदंही जपानीत आहेत.

अशा अनेक गोष्टींचा वेध घेत घेतच वर्ष संपलं. सध्या इथेच थांबते. उरलेल्या वैशिष्ट्यांवर परत कधीतरी बोलूयात. じゃまた( ज्या -माता) .

Hostel मध्ये पाहावे राहून

Last night, my roommate returned to the room exhausted by the efforts of breaking a lock in her friend’s room. The rock had hit the cupboard more times than the actual lock and finally they had given up. Just then, I recalled that I have an iron rod, preserved specially for this purpose. I offered it to her, told her the technique that worked for me twice and she was back in two minutes rejoicing that finally, the lock had surrendered.  This made me think about what are the new experiences that hostel life has given me. Here are a few of them:

1. How to break a lock: In fact, one of my classmates was such an expert lock-breaker that we used to tease her that we need to inform her employer about this skill which she hadn't mentioned in her CV. ;)

2. How to locate, identify and kill a bedbug: Bedbug was a creature, which had met me only through stories. In fact, I didn’t know what a bedbug looked like.  In earlier days, we had a roommate who used to examine each and every insect found in our room and would give her verdict on whether the suspect was bedbug or not. Later on, all of us acquired the skill of locating the bedbugs, tracking down their habitats, destroying their colonies by using various weapons like candles, pesticides, heat, water, cement and what not.

3. How to repair a drenched laptop/cellphone: Just open it up, try to clean the wet portions by a dry cloth and then put it below a working laptop until it gets dried completely. It recovers pretty fast and gets back to work, except for a few minor injury marks on its screen, which get cured with the passing time.  In case of a drenched cellphone, use the laptop adaptor as the hot bed. (Practice at your own risk ;))

4. How to sleep on newspapers: This was a really rare experience. You cannot claim your own bedding kept in luggage room, just because you couldn’t complete the technical formalities of hostel admission. So, you are forced to sleep on the newspapers, though it’s cold outside.

5. Lazybones may help: This is in continuation with the previous one. You spend a night shivering. Next day, you manage to complete the admission procedure and return to hostel to collect your luggage, only to realize that you are too late. That is what happened with us. Eight of us had slept on the newspapers, the earlier day. Next day, we requested for the luggage, but were told that as it was already 4.30pm, only two of us can get their bedding. Then suddenly we recalled that, two of us had kept two mattresses each (one their own, one their roommate’s, as their roommates were too lazy to take care of their own belongings). So, we got four mattresses though we were allowed to take out only two. In this way, the lazybones, who didn’t take care of putting their things on their own name, helped us.

That’s enough for today. There are still many more. Will write about them at some later date…..